LT & NT Nad brzegami Dunaju leżą stolice czterech krajów. Trzy – Wiedeń, Bratysławę i Belgrad, już opisaliśmy, teraz kolej na ostatnią, czyli Węgry i Budapeszt (węgr. Budapest). Stolica Węgier to miasto niezwykle, piękne i wciągające, idealne zarówno na weekendowy Citi Break, jak i dające możliwość dłuższego eksplorowania i wypoczynku.
Spis treści
Budapeszt – Buda, Obuda, Peszt i Aquincum
Choć powszechnie mówi się, iż jest to połączenie dwóch miast, faktycznie Budapeszt to konglomerat trzech głównych miast: Obudy, Budy i Pesztu. Obuda oznacza Starą Budę, czyli to tak naprawdę jest najstarsza część Budapesztu, obejmująca wszystkim obszar dawnej rzymskiej osady wojskowej Aquincum. W 1873 roku Buda (i stara część – Obuda) i Peszt zostały połączone w jedno miasto: Budapeszt. Już w XIX wieku działały razem. Peszt był stolicą kraju, Buda siedzibą królewską. Nazwa Pest-Buda, zawierająca znaczącą kolejność, była ciężka do wymówienia, stąd właśnie Buda-Pest. Warto pamiętać, że choć do XIX były to trzy osobne miasta, to węgierskie Trójmiasto zwłaszcza w okresie Jagiellonów, było jednym z największych ośrodków miejskich w Europie. Zresztą na początku XX wieku, Budapeszt był większym miastem niż Rzym, Neapol, Hamburg, Lizbona czy Madryt.
Aquincum oznacza prawdopodobnie „bogactwo wód”. Była to najbardziej na północny-wschód wysunięta rzymska osada, która w dodatku graniczyła bezpośrednio z terenami plemion barbarzyńskich. Założone w 19 roku n.e początkowo jako wojskową osadę, która następnie przekształciła się w niemałe miasto, posiadające własny amfiteatr, łaźnie miejskie, brukowane ulice, obiekty sakralne, a wodę rozprowadzały akwedukty. W 410 roku miasto poddano Hunom, potem Awarom, by wreszcie plemię Madziarów wprowadziło się tutaj w 896 roku. Dziś można podziwiać ruiny miasta, zrekonstruowany dom malarza i liczne artefakty. Nas szczególnie urzekły cegły i dachówki z autentycznymi odciskami palców osoby, która te rzeczy wyrabiała. Warto zwrócić też uwagę na nowożytną kopię rzymskich organów z piszczałkami. Co ciekawe, ten instrument bywa wykorzystywany na koncertach. Dawne Aquincum to obecnie muzeum. Pozostałości rzymskie nie są duże. Trochę oddalone od ścisłego centrum, ale spokojnie da się tu dojechać pociągiem miejskim.
Buda
Buda to górzysty i w dużej części zalesiony obszar, tutaj mieści się zamek królewski i przez długi czas to właśnie Buda była stolicą Węgier. Wzgórze Zamkowe i okolice, choć urokliwe, to jednak widać, że jeszcze mocno niedofinansowane. Budynki są bardzo ładne, ale też w większej części zaniedbane, ulegające niszczeniu. Te fragmenty, które zostały odrestaurowane, robią za to duże wrażenia – ale nadal to tylko fragmenciki. Wewnątrz Zamku Królewskiego jest muzeum, choć patrząc na okolicę, to najlepiej będzie to zobaczyć dopiero za kilka lat. Buda miała dwa okresy w których się zwijała. Pierwszy to czasy wojen z Turkami, po Jagiellonach, a przed Habsburgami. W czasach austro-węgierskich połączono Budapeszt w jedno miasto, co spowodowało wzrost jego znaczenia w państwie. Drugi to okres komunistyczny, który nastąpił po II wojnie światowej. Piętno tego czasu wciąż jest widoczne na Węgrzech. Niedofinansowany i zaniedbany zamek to dobry przykład.
Baszta rybacka w Budapeszcie
Za to zupełnie inaczej prezentuje się pobliska Baszta rybacka. To jeden z tych zabytków Budapesztu, które zachwycają nie tylko same w sobie, ale także stopniem ich zadbania. Wybudowana na przełomie XIX i XX wieku w stylu neoromańskim jako upamiętnienie znajdujących się tutaj niegdyś murów miejskich. Nazwa „rybacka” wzięła się stąd, że za obronę tego obszaru murów odpowiadali właśnie rybacy. Obecnie jest świetnie zachowana, odrestaurowana i oświetlona w nocy.
Budapeszt: Kościół Macieja
Kościół Macieja obok Baszty Rybackiej nosi wezwanie Wniebowzięcia Najświętszej Maryi Panny, zaś jego bardziej popularna nazwa – Macieja (nie świętego!) – wzięła się od króla Macieja Korwina. Od XIII wieku, kiedy to sięgają początki budowli, rosło jego znaczenie i wkrótce stał się kościołem koronacyjnym królów węgierskich i najbardziej prestiżowym kościołem do wszelkich uroczystości. Jego dzieje są bardzo burzliwe, jak i sama historia kraju. Przejęty przez Turków i przekształcony w meczet, poważnie uszkodzony przez działania kolejnych wojen i pożary. Obecny styl to XIX-wieczna przebudowa. Podczas II wojny światowej Niemcy używali wnętrza kościoła jako szpital wojskowy i kuchnię polową, zaś Armia Radzicka – stajnię i latryny. Pomimo nieprzychylnego stosunku władz sowieckich do Kościoła katolickiego, odbudowa kościoła Macieja została sfinansowana przez państwo i dziś widzimy głównie efekt prac zakończonych w latach 60 XX wieku. Kościół zdecydowanie wart zwiedzenia, ale trzeba pilnować godzin otwarcia dla turystów – te są mocno ograniczane.
Wzgórze Gellerta i widok na Budapeszt
Bardziej na południe Budy znajduje się Wzgórze Gellerta, obowiązkowy punkt dla turystów w Budapeszcie. Stąd rozpościera się piękny widok na to naddunajskie miasto. Ale przez wiele lat cieszyło się złą sławą: jego nazwa pochodzi od imienia biskupa, który na początku XI wieku rzekomo tutaj został zabity przez pogan. Pewnikiem na wzgórzu zbierały się czarownice i inne złe moce. Potem było to miejsce znane z wysokiej przestępczości.
Nas nie spotkało nic złego, wręcz przeciwnie. Dziś to miejsce bardzo turystyczne, ba nawet jest spory parking dla autokarów. Ruch spory.
Pomnik Wolności na górze Gellerta to kobieta trzymająca w dłoniach liść palmowy. Upamiętnia wszystkich tych, którzy polegli walcząc o niepodległość Węgier. Pierwotnie pomnik ten był poświęcony „wyzwoleńczej” Armii Radzieckiej, ale po ’89 roku usunięto komunistyczne symbole. Obok mieści się austriacka Cytadela założona po upadku węgierskiej Wiosny Ludów. Dziś, wraz z naddunajskimi bulwarami i wzgórzem zamkowym znajduje się na liście UNESCO.
Budapeszt: Skalna kaplica
Z ciekawych rzeczy, na górze Gellerta, gdzieś w połowie drogi na szczyt, znajduje się Skalna Kaplica (Sziklatemplom). Kościółek ulokowany w częściowo naturalnej, częściowo wydrążonej jaskini. Powstał dopiero w 1926. Założyli go Paulini, którzy wrócili z pielgrzymki do Lourdes. Wcześniej w grotę nazywano Jaskinią św. Jana, no i żyli tu pustelnicy z zakonu Paulinów. Obecnie są tutaj także polskie akcenty. Nie dziwią, gdyż związki polsko-węgierskie mają długą historię, a Węgrzy lubią Polaków.
Peszt i Parlament Węgier
Węgrzy na stolicę najczęściej skrótowo mówią Peszt. Jest to największa część miasta i najgęściej zaludniona, tutaj mieści się parlament węgierski. Jest to jeden z największych i z pewnością najpiękniejszych budynków parlamentów narodowych. Budynek powstał w latach 1886 – 1904. Można go oczywiście zwiedzać, jak się trafi na odpowiednie godziny, ale bilety najlepiej rezerwować wcześniej (strona parlamentu), zwłaszcza jeśli interesuje nas przewodnik anglojęzyczny.
Dunaj i pomniki w Budapeszcie
W Budapeszcie można natknąć się na liczne przecudowne pomniki. Jest na przykład „Gruby policjant”, Ronald Reagan i nasz fawory – porucznik Columbo i jego pies basset. Jest też pomnik butów nad brzegiem rzeki. Poruszający, bo upamiętniający węgierskich Żydów rozstrzelanych nad brzegiem Dunaju podczas II wojny światowej.
Wielka synagoga i holokaust
Pamięć Holocaustu jest w Budapeszcie mocno kultywowana, podobnie jak pozostałości po dawnej społeczności żydowskiej. Wielka synagoga (Nagy Zsinagóga) jest największą synagogą w Europie i trzecia na świecie. Zbudowano ją w połowie XIX wieku, ale podczas II wojny światowej kolaborujący z Niemcami strzałokrzyżowcy (sprawcy węgierskiego holocaustu) wysadzili ją w powietrze. Została odbudowana w przeciągu trzech lat i w 1996 ponownie otwarta dla wiernych i zwiedzających. Nie dziwi więc, że sama synagoga, jej krużganki, dziedziniec i muzeum są w dużej części świątynią pamięci holocaustu. Synagogę można zwiedzać, oczywiście poza żydowskimi świętami. I naprawdę warto poświęcić na nią trochę czasu, to przepiękny budynek. Ciekawostką jest to, że koegzystują tu różne odłamy judaizmu.
Bazylika św. Stefana w Budapeszcie
Innym interesującym obiektem sakralnym jest bazylika św. Stefana (Szent István Bazilika). Ten ogromny budynek budowany z przerwami w latach 1848 – 1905 borykał się z wieloma kłopotami budowlanymi. Wynikało to z niestabilnego, bagnistego gruntu, na jakim kościół jest posadowiony. Dodatkowo pierwotna kopuła miała wadę konstrukcyjną, co spowodowało jej zawalenie. Ale dziś stoi i cieszy oko. Wnętrze jest bardzo bogate, a do ciekawostek należy relikwia: zmumifikowana prawa ręka św. Stefana.
Wyspa Małgorzaty (Budapeszt)
Warto wspomnieć o miejskiej zieleni, której w Budapeszcie nie brakuje. Jednym z miejsc dla wielkomiejskiej rekreacji jest dunajska Wyspa Małgorzaty. Nam szczególnie do gustu przypadła zagroda ze zwierzętami – filia czy też żywa reklama tutejszego ZOO. Na wyspie znajdują się tereny spacerowe, obiekty sportowe, hotele no i oczywiście termy. To jest część miasta, gdzie ludzie przybywają odpoczywać, czasem nawet na dłużej.
Budapeszt: Park Varosliget i zamek Vajdahunyad
Innym obszarem zielonym godnym spaceru jest park miejski Varosliget.
Czas powstania datuje się na połowę XVII wieku, kiedy pole bitewne po potyczkach z Turkami zalesiono na rozkaz Marii Teresy. Wkrótce stało się to miejsce wycieczkowe bogatych mieszczan. Na terenie parku mogą zaskoczyć wybudowane niby-zamki, niby-fortece. Jest to wspomnienie wystawy z okazji 1000-lecia Węgier, kiedy to zbudowano w parku atrapy różnych zabytków kraju, takie poplątanie stylów. Tak spodobały się zwiedzającym, że część z nich potem wybudowano jako stały element parku. Choćby zamek Vajdahunyad.
Zamek Vajdahunyad to dobry przykład mieszaniny stylów – gotyku, renesansu czy baroku. Obecny jest oczywiście zbudowany z bardziej wytrzymałych materiałów. Warto zwrócić uwagę na dziedziniec, który można zobaczyć za darmo. Wykorzystali go filmowcy z Netflixa pracujący nad serialem „Wiedźmin”. Tu nagrywano sceny w domu czarodzieja Stegobora. Oprócz zamku w parku znajduje się też ZOO, wesołe miasteczko i jedna ze słynnych pesztańskich łaźni. Aż żal, że nie był czasu na małe SPA.
Łaźnie (termy) są nie tylko w Peszcie. W całym mieście jest ich wiele, oferują nie tylko SPA, ale przede wszystkim unikalną okazję do zobaczenia zabytkowych, acz wciąż używanych budynków. Niestety to jedna z tych atrakcji, na którą trzeba poświęcić trochę więcej czasu i nie da się jej zobaczyć z zewnątrz.
Plac Bohaterów w Budapeszcie
Tuż przy parku Varosliget znajduje się inne bardzo charakterystyczne miejsce, plac Bohaterów (Hősök tere). Stąd do centrum ciągnie się Andrássy út, a przy niej zarówno zabytkowe budynki, jak i muzea, czy ambasady. To dość reprezentacyjna ulica miasta. W 2002 została wpisana z okolicą na listę UNESCO, jako uzupełnienie i rozszerzenie naddunajskich bulwarów.
Chodząc po ulicach można natknąć się na ciekawostki w stylu plac Kalwina z kostkami brukowymi z postulatami Marcina Lutra, czy mobilna księgarnia.
Most łańcuchowy i filmowy
Połączenie obu miast zostało uwiecznione na kameralnej rzeźbie z personifikacją obu miast, ukazującą pierwszy stały most łączący dwa miasta: Budę i Peszt. Dziś jednak mamy jeszcze dwa inne, bardzo charakterystyczne i rozpoznawalne mosty. Przede wszystkim Most łańcuchowy i most wolności.
Most łańcuchowy jak i parlament są widoczne w „Mission: Impossible – Ghost Protocol” J.J. Abramsa. Na potrzeby filmu wykonano kilka ujęć ogólnych, większość scen rozgrywających się w Budapeszcie nagrano w Pradze. Sam most w filmie pełni rolę uwiarygodniającą.
Budapeszt: Centralna Hala Targowa
W stolicy Węgier nie mogło zabraknąć papryki i salami! Najładniejsze bodaj stoiska z madziarskimi specjałami są w Centralnej Hali Targowej (Központi Vásárcsarnok). Ten największy zadaszony plac targowy w mieście powstał u schyłku XVIII wieku. Zwraca uwagę wykorzystanie stali w konstrukcji zadaszenia – wówczas było to bardzo nowoczesne rozwiązanie. To czego brakuje najbardziej to dostępności kuchni węgierskiej. Pewne rzeczy da się znaleźć, ale najwięcej niestety jest restauracji serwujących dania z innych części świata.
Lagosze i słynna cukiernia Budapesztu
Prawdę mówiąc spędziliśmy trochę czasu szukając lagoszy, czyli węgierskich zapiekanek. Udało się nam je znaleźć przypadkiem, niedaleko cukierni Gerbeaud, uchodzącej za najsłynniejszą w całym mieście. Jej sława ściąga tu wielu turystów, zaś jak się okazało okolice to dobre miejsce na znalezienie czegoś z węgierskiej kuchni, także tej bezmięsnej. Budapeszt pod tym względem niestety nie rozpieszcza odwiedzających.
Budapeszt na filmowo
Choć filmowo Budapeszt w ostatnich latach (podobnie jak Bratysława) bardziej był kojarzony ze studiem, niż z lokacjami, powoli się to zmienia. W filmie „Czerwona jaskółka” Francisa Lawrence’a wykorzystano część miasta. Choć np. okolice placu Bohaterów grały Moskwę. Widzimy też między innymi Danubius Hotel Gellert, który znajduje się tuż przy wzgórzu. W filmie to siedziba CIA. Ponadto wykorzystano kilka wnętrz lokali.
Z innych filmów warto wspomnieć „Monachium” (2005) Stevena Spielberga. Pierwsze sceny filmu czyli monachijską olimpiadę, czyli zamach na stadionie nagrywano w Budapeszcie. Kilka ujęć wykorzystano też w filmie „Szpieg” (2011) Tomasa Alfredsona, między innymi Operę, Bibliotekę czy słynną restaurację Gundel. Budapeszt udawał tu miejscami Paryż, z kolei w filmie „Atomic Blonde” (2017) Davida Leitcha grał Berlin. Najnowsze głośnie dzieło to „Czarna wdowa” (2021) Cate Shortland od Marvela.
Metro, Budapest Card i inne atrakcje
Warto wspomnieć o transporcie w Budapeszcie z dwóch powodów. Po pierwsze metro. Pierwszą linię otworzono w 1896 po zaledwie dwóch latach budowy i uwaga jest to też pierwsza linia metra w kontynentalnej Europie (wcześniej, bo 10 stycznia 1863 otworzono londyńskie metro). Linia numer jeden do dziś działa. Zaś do poruszania się po mieście można skorzystać z Budapest Card, w cenę której wliczone są także zniżki i wejścia do niektórych muzeów. Ze szczegółami karty można zapoznać się tutaj. Wśród muzeów do rozważenia jest choćby Muzeum Terroru (głównie z okresu komunizmu, ale nie tylko podobne rzeczy są w Wilnie czy w Tallinnie). Natomiast to muzeum jest dość nowoczesne i zainspirowało twórców Muzeum Powstania Warszawskiego.
Do tego dochodzi oczywiście diabelski młyn (Budapest Óriáskereke), który znajduje się w centrum miasta. To dobry punkt widokowy. Natomiast jest jeszcze całe wesołe miasteczko (Holnemvolt Park). Lunapark znajduje się w sąsiedztwie zoo.
Budapeszt nas zaskoczył. Pozytywnie. Spodziewaliśmy się, że jeden weekend jest wystarczający, by zwiedzić stolicę Węgier. Otóż nie, weekend nie wystarcza, by nacieszyć się Budapesztem. Nie zobaczyliśmy wszystkiego, co chcieliśmy, a mocno nadwyrężyliśmy nogi. Cztery dni byłyby już lepszym wyborem, a ze dwa dodatkowe, by zażyć relaksu w miejskich łaźniach. Przejść przez miasto można, ale jest tu wiele zakamarków do zobaczenia, w tym podziemi. Na to potrzeba trochę więcej czasu niż weekendowy citybreak. Dojazd do bardziej odległych atrakcji wspomaga dobrze działające metro.
Jeśli spodobał Ci się wpis, polub nas na Facebooku.
| Szlak węgierski | ||
| Budapeszt | – | |
