LT & NT Polonnaruwa (syn. පොළොන්නරුව , tam. பொலன்னறுவை ) jest drugą stolicą dawnych królestw Sri Lanki. Podobnie jak Anuradhapura, to obiekt wpisany na listę światowego dziedzictwa UNESCO w 1982. Dziś to przede wszystkim wspaniały zabytek, resztki ruin z okresu naszego Średniowiecza zarośnięte dżunglą. To olbrzymi teren do zwiedzania, zawierający także te najbardziej pocztówkowe widoki ze Sri Lanki. Dla wielbicieli historii miejsce obowiązkowe.
Spis treści
Polannaruwa: Historia
Upadek Anuradhapury rozpoczął się w 993 roku naszej ery wraz z podbojami tamilskiego króla (a więc z subkontynentu indyjskiego) Raja Raja I z dynastii Chola. Jego syn, Rajendra I, splądrował Anuradhapurę w 1017 roku i przeniósł stolicę do Polonnaruwy. Nie porządził w niej długo. Tamil został odepchnięty przez lankijskiego władcę Vijayabahu I już w 1070 roku. Stolica jednak pozostała w Polonnaruwie, także z tego powodu, że dzięki otaczającym je bagnom i okolicy, miasto było trudne do zdobycia. Jednocześnie udało się scalić kraj, na który wówczas składały się jeszcze trzy księstwa: Ruhunu, Pihiti i Maya.
Szczyt swojej potęgi królestwo lankijskie osiągnęło w latach panowania króla Parākramabāhu Wielkiego (1153 – 1186). Ten władca znacznie rozbudował sieć nawadniającą w kraju, wybudował niemal 1,5 tysiąca zbiorników retencyjnych i liczne tamy – wiele z tych konstrukcji nie tylko można oglądać do dziś, ale i nadal spełniają swoją funkcję. Do takich rezerwuarów należy Parakrama Samdura, znany też jako Morze króla Parakrama. Ten olbrzymi akwen składa się z pięciu basenów połączonych kanałami i zajmuje łącznie powierzchnię 75 metrów kwadratowych, przy czym powierzchnia samej tafli wody wynosi 22,6 metrów kwadratowych. Średnia głębokość wynosi zaledwie 5 metrów, zaś w najgłębszym miejscu niecałe 13. To jednak wystarczy, by od niemal tysiąca lat zbiornik i kanały pełniły swoją funkcję: zbieranie wód opadowych na czas pory suchej.
Polonnaruwa: Sztuczne jeziora
Wody Morza króla Parakramy są wykorzystywane nie tylko przez ludzi, ale także zwierzęta chętnie czerpią z dobrodziejstw systemów nawadniających. Nam trafił się tu waran paskowany (Varanus salvator, ang. Asian water monitor), jeden z największych gatunków jaszczurek. Byliśmy bardzo podekscytowani na widok pierwszego warana, wkrótce się miało okazać, że na Sri Lance to częsty widok. Zaś sam zbiornik przylega do zabytkowej części Polonnaruwy.
Polonnaruwa: Królewskie rzeźby i upadek stolicy
Także król Parakramabahu I, zwany Wielkim, został tutaj uwieczniony w prawdopodobnie jego statui wyrzeźbionej w kamieniu. Rzeźba pochodzi z XII wieku, a więc z okresu panowania króla. Znajduje się nieopodal ogromnego zbiornika wodnego, wykonanego na zlecenie króla. Dlaczego król uzyskał przydomek Wielki? Okres panowania króla Parakramy I Wielkiego, czyli lata 1153-86, uważa się za złoty wiek królestwa lankijskiego. Systemy irygacyjne w całym kraju zostały znacznie rozbudowane i stały się jeszcze lepsze, niż w okresie Anuradhapury. Jemu przypisuje się słowa „Ani jedna kropla deszczu nie spłynie do morza, niewykorzystana przez człowieka”. Wypiękniał królewski pałac w Polonnaruwrze, a żaden inny król nie wybudował tak wielu dagob. Rozwijała się religia buddyjska, sztuka, nauka i wojskowość. Król prowadził nawet kampanie militarne w południowych Indiach i na Birmie. Natomiast sam pałac zamienił w jedno wielkie miasto-ogród.
Z pałacu niewiele zostało. Przede wszystkim wejście i charakterystyczne ściany, które się ostały. Sam główny budynek miał wymiary 13 na 31 metra, zaś kamienne ściany miały ponad trzy metry długości. Wokół pałacu znajduje się wiele interesujących fundamentów. Niewiele więcej przetrwało. Dobrze zachowała się choćby sala audiencyjna i posiedzeń królewskiej rady,
Upadek Polonnaruwy wyznaczył podbój tamilskiego władcy Kalingy Magha (znanego także jako Kalinga Tyran) w 1214 roku. Jego inwazja cechowała się wielką agresją: zniszczył Anuradhapurę i Polonnaruwę oraz zmusił Synglezów do migracji w centralne rejony wyspy, a także na południe i zachód, co znacząco zmieniło rozkład demograficzny. Dynastia Aryacakravarti założyła Królestwo Jaffa w północnej części Cejlonu, istniejące w latach 1215 – 1624. Od tamtej pory powstawały kolejne słabe królestwa lankijskie, czasem rywalizujące z tamilskimi i indyjskimi potęgami, czasem od nich zależne. Po upadku stolicy w 1215 roku, miasto popadło w ruinę i szybko zostało wchłonięte przez dżunglę. Aż do 1903 roku pozostawało, podobnie jak Anuradhapura, niemal zapomniane. Wtedy to rozpoczęły się prace archeologiczne, którymi kierował Harry Charles Purvis Bell.
Dalada Maluva, najsłynniejsza świątynia w Polonnawurze
Na obszarze Polonnaruwy znajduje się tak zwany czworokąt świątynny, Dalada Maluva. Znajdują się tutaj najważniejsze budowle sakralne dawnej stolicy, odwiedzane przez pielgrzymów i dziś. Nam szczególnie spodobał się piękny vatadage. Jest to charakterystyczny dla Sri Lanki, choć inspirowany architekturą Indii, obiekt sakralny. Zbudowany na planie okręgu ze schodami na cztery strony świata, prowadzącymi na szczyt, gdzie siedziały cztery posągi Buddy. Dawniej znajdowała się tam jeszcze niewielka stupa, a nad wszystkim zadaszenie. Przypuszcza się, że vatadage z Polonnaruwy został zbudowany za rządów króla Parakramabahu jako świątynia najcenniejszego skarbu Sri Lanki: relikwii Zęba Buddy. Relikwia przywędrowała z Indii do Anuradhapury i za każdym razem, gdy przenoszono stolicę, przenoszono i Ząb. Obecnie znajduje się w Kandy.
Inna teoria głosi, że ta świątynia została zbudowana przez króla Nissanka Malla (panowanie 1187–96) jako relikwiarz miski, której używał Budda. Powszechnie przyjmuje się jednak pierwszą wersję. Vatadage z Polonnaruwy jest nie tylko najlepiej zachowanym tego rodzaju obiektem w kraju, ale także szczytowym osiągnięciem architektury i sztuki sakralnej tego okresu. Zwraca uwagę piękny kamień księżycowy (sandakada pahana) i kamień stróżujący (muragala – na zdjęciu to ten z rzeźbionymi postaciami po obu stronach schodów) o bogatych płaskorzeźbach, a także misternie rzeźbione podstopnice schodów i tchnące spokojem oblicza Buddy. Vatadage jest też jednym z najczęściej fotografowanych obiektów na Sri Lance.
Inne zabytki Polonnaruwy
Na przeciw vatadage znajduje się wejście do hatadage – innego rodzaju świątyni, tym razem na planie prostokąta. Świątynia ta została wybudowana na zlecenie króla Nissanka Malla pod koniec XII wieku i według legendy została wzniesiona w 60 godzin. Syngaleskie słowa „hata” oznacza 60, zaś „dage” to określenie świątyni z relikwiami, więc może było w niej tyle różnych relikwii. Jedną z nich miał być zresztą Ząb Buddy, wcześniej być może złożony w vatadage.
Inną budowlą z czasów króla Nissanka Malla jest Nissanka Latha Mandapaya (lub Nissankamalla Mandapa). Wyróżnia ją unikatowa w skali kraju kolumnada: kolumny nie są proste, ale zdają się falować, imitując pęd lotosu. Wewnątrz kolumnady znajdują się pozostałości małej stupy. Z czasów króla Parakramabahu pochodzi wysoka świątynia w stylu znanym z kambodżańskiej dżungli. Wyróżnia się Thuparama, gdzie zachował się nawet dach. Charakterystyczna też jest Satmahal Prasada, sześciopiętrowa budowla w stylu khmerskim przypominająca pagodę. Obok znajduje się kamienna księga Gal Pota.
Gal Wihara lub Uttararama jest najchętniej odwiedzaną świątynią w Polonnaruwrze. Skalny klasztor (bo to oznacza Gal Wihara) powstał w złotej erze Polonnaruwy, za panowania króla Parakramabahu (1153-86) i jest przykładem szczytowych osiągnięć lankijskiej rzeźby z tej epoki.
Polonnaruwa: Wielkie rzeźby
W bloku skały zostały wyrzeźbione cztery postaci: uważa się, że trzy z nich to Budda, zaś jedna – obok leżącego Buddy – to mnich. Jego ręce są skrzyżowane, wyrażając gest „smutek z powodu smutku innych”, jest to bardzo rzadkie przedstawienie na wyspie. Leżący Budda to poza zwana parinirwana, czy przejście w stan nirwany Buddy Śakjamuniego (historycznego) w momencie jego śmierci. Ten Budda ma 14 metrów długości. Przy tych posągach znajduje się też skała, na którą można wejść i podziwiać je wszystkie razem z oddali.
Duży posąg Buddy znajduje się także w świątyni Lankatilaka. Posąg ma aż 14 metrów wysokości. Ta świątynia znajduje się już w dość dużym i dobrze zachowanym kompleksie fundamentów różnych budynków. Daje to wyobrażenie, jak ogromne to było miasto. Spacerowanie po nim trochę przypomina Pompeje, acz porośnięte dżunglą. Ta część stanowiska archeologicznego jest znana czasem jako Miasto Mnichów.
Dagoby w Polonnaruwie
W ramach kompleksu znajduje się kilka mniejszych i większych dagob. Najbardziej znana z nich to Rankot Vihara, wybudowana w czasach króla Nissanka Malla. Ma średnicę około 175 metrów i wysokość około 33 m (bez czubka). Dziś górna część stupy ma wysokość 55 m, ale w oryginale prawdopodobnie była jeszcze wyższa – ponad 60 m. To też jedna z największych dagob na Sri Lance.
Bilety i zwiedzanie stanowiska archeologicznego
Zabytki Polonnaruwy zajmują naprawdę duży obszar i kryją liczne ciekawe obiekty, mniejsze i większe, bardziej i mniej popularne, takie jak choćby sadzawka w kształcie kwiatu lotosu. Nas urzekły ruiny pośród egzotycznej roślinności, liczące wiele wieków – nawet tysiąc lat – omszałe cegły i rzeźby. Na zwiedzenie Polonnaruwy należy poświęcić większość dnia. To wystarcza, by zobaczyć najważniejsze rzeczy. Spokojniejsze i dokładniejsze obejrzenie ruin wymaga przynajmniej dwóch lub trzech dni. Bilet kupuje się w muzeum archeologicznym i tam też warto rozpocząć oglądanie. Jest ono raczej poglądowe. Dużo więcej tu opisów do przeczytania i zdjęć niż faktycznych eksponatów. Ale warto zaznaczyć, że takie też są, choćby różne figury z brązu i trochę przedmiotów. Więcej z nich pewnie można znaleźć w British Museum w Londynie. Można też wynająć sobie przewodnika, zresztą kilku się kręci i oferuje swoje usługi. Jednak nie jest to konieczne.
Muzeum Polonnaruwy
Z muzeum idzie się do kompleksu pałacowego króla Nissanka Malla (lub Nishshankamalla). Znajduje się on tuż przy muzeum. Zdecydowanie dalej znajduje się statua Pulasthi Rishi i kolejne ruiny. Zarówno do muzeum jak i pod posąg można podjechać samochodem. Po drugiej stronie głównej ulicy, naprzeciwko muzeum znajduje się właściwy park archeologiczny. Jest on bardzo duży. Można tu się poruszać zarówno rowerem (co jest bardzo popularne), jak i samochodem czy tuk-tukiem. Wszystkie te środki mogą być bardzo pomocne przy próbie zobaczenia całości, a przynajmniej najważniejszych obiektów. Dodatkowo znajdziemy tu też kilka miejsc, gdzie można usiąść w cieniu, napić się czegoś lub coś zjeść . Warto jednak uważać na szwendające się małpy, które mogą kraść jedzenie, a czasem inne przedmioty. My poruszaliśmy się po kompleksie z pomocą naszego kierowcy-przewodnika, który podwoził nas pod wybrane miejsca i mówił, gdzie mamy się z nim spotkać.
Wpływy kulturowe i powiązania
Polonnaruwa doskonale wpisuje się wyobrażenie azjatyckich ruin w dżungli, czyli tak trochę jak Angkor. Klimat zupełnie jak z filmów o Indianie Jonesie. Zresztą, początkowa przygoda w grze „Indiana Jones and the Emperor’s Tomb” z 2003 roku rozgrywała się właśnie na Cejlonie. Zaś film „Indiana Jones i Świątynia Zagłady” z 1984 roku był kręcony na Sri Lance. Ale o tym więcej przy okazji Kandy. Natomiast porównując z Anuradhapurą, tu stanowisko archeologiczne jest mniej rozrzucone a jednocześnie nie wymieszało się ze współczesnym miastem. Na koniec jedna uwaga praktyczna: wchodząc do wielu miejsc w ramach Polonnaruwy należy ściągać buty. Na szczęście nie ma tu ani przechowalni, ani pilnujących.
Jeśli spodobał Ci się wpis, polub nas na Facebooku.
| Szlak lankijski | ||
| Polonnaruwa | ||
