LT & NT Miasto rewolucji, szkół koranicznych, pielgrzymek i wzbogacania uranu, czyli Kom (per. قم; Qom, Ghom). Zasługuje na zdecydowanie większą uwagę, niż byliśmy w stanie mu poświęcić, choć z pewnością nie kosztem pobliskiego Kaszanu. Jest tu mniej interesujących zabytków, ale jest też jedno miejsce, które bez dwóch zdań trzeba koniecznie zobaczyć: Meczet Fatimy Masumeh.
Spis treści
Kom: Święte miasto islamu
Obecność tej świątyni i licznych szkół koranicznych (medres) sprawiają, że Kom często określa się jako Święte Miasto szyitów. Nawet jeśli nie ma takiego statusu religijnie, to i tak przybywają tu rzesze pielgrzymów. Zresztą to tu właśnie kształci się większość imamów. Meczet Fatimy Masumeh (Haram-e Fatame-je Ma’sume) jest określane jako drugie najświętsze miejsce w Iranie i szyitów w ogóle. Pierwszym jest Mauzoleum Imama Rezy w Meszhedzie (Maszhad) na północno-wschodnim krańcu kraju. Imam Reza jest ósmym z szyickich imamów, spadkobiercą Proroka. W Meszhedzie znajduje się największy na świecie meczet, gdy liczyć powierzchnię całego świętego kompleksu.
Kult Fatimy Masumeh w Kom
Natomiast Fatima Masumeh była siostrą imama Rezy i jednocześnie córką siódmego imama o imieniu Musa al-Kadhim. Rodzeństwo i dzieci imama nazywa się imamzadeh, więc oficjalny tytuł świętej brzmi imamzadeh Fatima Masumeh. Przydomek Fatimy – Masumeh – oznacza „Bezgrzeszna”. Nie mylmy jej zatem z Fatimą Zahrą, jedyną córką Mahometa. Śmierć Fatimy łączy się z historią rozłamu islamu na sunnitów i szyitów. Jej brat został pojmany przez swojego przeciwnika i gdy Fatima podążała mu na spotkanie, cała liczna karawana została napadnięta przez sunnitów. Imamzadeh została otruta i jej ostatnim życzeniem było pochowanie jej w Kom, wówczas już od dwustu lat uważanego za religijnie ważne miasto. Fatima zmarła w 816 roku i wkrótce nastąpił rozwój jej kultu. Pierwsze mauzoleum było prowizoryczne, ale nie minęło pokolenie, gdy zostało rozbudowane.
Można zastanawiać się nad tym, jak kobiety w szyickim islamie mogą zostać uznane za godne budowy świątyni. Otóż kobieta może być świętą albo przez jej własne zasługi albo przez najbliższe pokrewieństwo z męskim świętym. Fatima Masumeh łączy oba te warunki. Była świętą i mądrą osobą, biegłą w naukach islamu i nauczaniu Mahometa; wiele z hadis (świętych przypowieści) mówi właśnie o niej. Dodatkowo była imamzadeh, czyli córką siódmego imama i siostrą ósmego. Sam imam Reza powiedział, że odwiedzenie świątyni Fatimy jest równoznaczne z oddaniem hołdu jemu samemu. Kolejni imamowie głoszą, że kto nabożnie odwiedzi to święte miejsce, z pewnością pójdzie do Nieba. Meczet Fatimy Masumeh i jej mauzoleum są świadkami większej liczby cudów, aniżeli świątynia, czy grobowiec któregokolwiek innego imama lub proroka.
Mauzoleum Fatimy
Meczet można zwiedzać, ale czasem może być to utrudnione. Na miejscu zapytaliśmy przedstawicieli policji szariatowej o to, czy możemy zwiedzić to miejsce. Poproszono nas, byśmy chwilę zaczekali, aż znajdą dla nas przewodnika. Oczywiście anglojęzycznego i to za darmo. W tym czasie żeński pierwiastek naszej wycieczki pod czujnym spojrzeniem pilnujących przyzwoitości strażniczek został ubrany w chador (czyt. czador). Na teren świątyni kobieta może wejść tylko wtedy, jeżeli ma na sobie chador, czyli luźną chustę w formie kwadratu lub półkola, która zakrywa całe ciało. Stopy muszą pozostać zakryte, podobnie jak ręce i głowa, szczególnie włosy nie mogą wystawać. Twarz może być odkryta. Ponieważ chador nie jest przewiązywany, należy go cały czas trzymać. Potrzebna jest wprawa w zakładaniu tego stroju, a także w noszeniu go i zwłaszcza chodzeniu tak, by się nie potknąć o skraj szaty.
Zwiedzanie Mauzoleum
Potem przyszła nasza pani przewodnik, płynnie mówiąca po angielsku. Wytłumaczyła, że sami nie moglibyśmy wejść na teren świątyni, zaś dzięki niej nie tylko zobaczymy meczet, ale i będziemy mogli uwiecznić go na fotografiach. Będzie nas pilnowała, byśmy nie weszli, gdzie nie trzeba, a także aby nikt nam nie zagroził, gdyby poczuł oburzenie. Przyznała, że czasem wejście samodzielne jest możliwe, ale wówczas panuje absolutny zakaz robienia zdjęć. Również miejsca, gdzie można zajrzeć są ograniczone. Podobnie działa to w sanktuarium w Szirazie.
Świątynna przewodniczka wyjaśniła nam wybrane religijne kwestie. Na przykład, gdzie jest źródło rozłamu islamu na dwa główne nurty: sunnizm i szyizm. Otóż, zaraz po śmierci Mahometa w 632 roku rozgorzał spór, kto ma być jego następcą: czy Abu Bakr, teść Proroka, czy Ali ibn Talib, jego kuzyn i zięć? Oba stronnictwa były przekonane o danym przez Mahometa znaku, by właśnie ten lub tamten go zastąpił. Zwyciężyło stronnictwo Abu Bakra i stał się on pierwszym kalifem, zaś Ali rządził dopiero jako czwarty kalif. Sunnici, nazywający się tak od sunny, czyli nauk Proroka, byli i do dziś są muzułmańską większością.
Szyici, których nazwę tłumaczy się jako „stronnicy Alego”, stanowią słabszą mniejszość, która nie uznaje trzech pierwszych kalifów. Jest to konflikt o nic innego, jak przywództwo muzułmańskiej wspólnocie i państwu panislamskiemu, jakim były kalifaty. Szyici u władzy widzą jedynie członków rodziny z krwi i potomków Mahometa, zaś Abu Bakr i jego następcy to uzurpatorzy z innych niż prorocka rodzin.
Różnice w odłamach islamu
Przez półtorej tysiąca lat historii narosło oczywiście wiele różnic i konfliktów. Chociażby: sunnizm jest odłamem bardziej surowym, zakazującym oddawania czci świętym (acz i tam są pewne odstępstwa od tego, jak choćby marabut w Sidi Bouhlel). Dzięki ich rygorystycznej wierze nie wiadomo, gdzie został pochowany Prorok Mahomet – jego grób został zniszczony. Ku oburzeniu szyitów, których wiara jest bardziej ludowa, i którzy dopuszczają pielgrzymki do świętych miejsc związanych z członkami rodziny Mahometa.
Z naszych obserwacji wyłania się jeszcze jeden wniosek: szyici (przynajmniej w Iranie) są znacznie bardziej otwarci i chętnie zapoznają niewiernych (czyli nas) ze swoją religią. Robią to z szacunkiem dla naszych wierzeń (przy nas nie nazywali nas niewiernymi i nie dawali odczuć, że jesteśmy gorsi), a także znajdują punkty zbieżne z religią chrześcijańską. Tak, widząc białych, od razu zakładają, że jesteśmy chrześcijanami. Choć Europa chce się odciąć od części swoich korzeni, to inne nacje po nich nas identyfikują. Nasza przewodniczka wręczyła nam ulotki o miejscu Jezusa w islamie (po angielsku, były jeszcze w kilku innych językach). Miły gest. Zaproponowała także rozmowę z uczonym imamem. Przy tej okazji zaznaczyła jeszcze jedną różnicą między sunnitami a szyitami. Szyiccy przywódcy duchowni spędzają lata na nauce, podczas których otrzymują gruntowne wykształcenie nie tylko teologiczne.
Sunnici a Szyici
Natomiast sunniccy duchowni mają poznać jedynie Koran wraz z hadisami (czyli pouczającymi historiami) i komentarzami. Mają niewielkie wykształcenie, ale dużo pomysłów na wiarę, która staje się nieco sprywatyzowana. Trochę to przypomina różnicę między katolikami a ewangelikami: ksiądz katolicki musi ukończyć seminarium i poruszać się w obrębie ustalonych dogmatów. Natomiast ewangelicki pastor (mężczyzna lub kobieta) ma dużo większą swobodę, bo też nauki pobiera według własnych zapotrzebowań. Stąd też wiele różniących się wspólnot ewangelickich – podobnie jest u sunnitów. Jednocześnie u szyitów za interpretację Koranu odpowiadają mułłowie razem i muszą być w tym zgodni.
Wracając jednak do samej świątyni. Kompleks świątynny składa się z „kaplicy” pogrzebowej Fatimy, trzech placów i trzech dużych hal modlitewnych. Są one gotowe do przyjęcia tysięcy pielgrzymów rocznie, jako że Fatima jest popularną świętą. Świątynię wieńczą trzy kopuły i sześć minaretów. Wewnątrz wrażenie robi bogactwo barw, form i wzorów, a także pieczołowitość w wykonaniu najmniejszych detali. Obok znajduje się plac Astane, który pełni rolę centrum pielgrzymkowego.
Chomejni, Kom i rewolucja islamska
Początki dzisiejszego kompleksu sięgają IX wieku, kolejne rozbudowy i ulepszenia miały miejsce jeszcze w wiekach XVI i XVIII. Powstały tutaj także liczne medresy, czyli szkoły koraniczne, z których wyszło wielu najważniejszych duchownych szyickich, w tym Ruhollah Mūsavi Khomeini. Oprócz religijnych szkół, działają tu również świeckie uczelnie.
Mauzoleum Fatimy Bezgrzesznej po raz kolejny związało się z wielką polityką w czasach ajatollaha Chomejniego. W latach 1964 – 65 przed wygnaniem z Iranu, Chomejni właśnie z Kom przewodził opozycji szacha Pahlawi. Mówi się, że Kom jest miejscem narodzin rewolucji islamskiej. Stąd Chomejni wygłaszał swoje polityczne przemówienia, zachęcając Irańczyków do obalenia autorytarnych rządów szacha. Symbolikę Kom i kulturę religijną wykorzystał do podsycenia religijnych i antymonarchistycznych nastrojów obywateli Iranu. Ale władze nie pozostały dłużne. To właśnie lokalna prasa w Kom zaczęła obrażać Chomejniego. 8 stycznia 1978 w tym miejscu wybuchła manifestacja jego zwolenników, uważa się ją za początek rewolucji islamskiej. Natomiast warto pamiętać, że jeśli chodzi o politykę, to Kom ma jeszcze dłuższą historię rewolucyjną. W czasach konfliktów z Rosją czy z Wielką Brytanią, gdy Teheran był przez nich zajmowany, opozycja wobec tymczasowej władzy najczęściej mieściła się właśnie w Kom.
Inne atrakcje Kom
To co niestety opuściliśmy w Kom i jest to wielka szkoda, to meczet Jamkaran. Kolejne ze świętych miejsc szyitów, z historią, która sięga końca X wieku. Pewien szejk – Hassan Jamkarani – miał objawienie XII imama, czyli Mahdiego, który ma przyjść na końcu czasu wraz z Jezusem, by zaprowadzić pokój na świecie.
Mahdi powiedział Jamkariemu, że na końcu czasów pojawi się właśnie tutaj. Nakazał zakończyć rolnictwo w tym miejscu i wybudować świątynię, co też uczyniono. Popularność meczetu Jamkaran znacznie wzrosła w latach 1995 – 2005, zwłaszcza pośród młodych ludzi. Szczególnie licznie pielgrzymi przybywają w czwartki. Za świątynią znajduje się studnia, do której wierni na sznureczkach spuszczają swoje modlitwy. Uważa się, że z tej studni w sposób cudowny objawi się Mahdi. Według nauk imamów, Mahdi jest już na świecie obecny, urodzony w IX wieku jako XII imam, ale aż do końca czasów pozostaje ukryty. Jeśli więc macie ochotę być pierwsi w kolejce do przyjścia Mahdiego, meczet Jamkaran w Kom jest dobrym miejscem.
Region przemysłowy
Jakby tego wszystkiego było mało w Kom znajduje się centrum wzbogacania uranu Fordow Fuel Enrichment Plant (FFEP). To samo, które w 2012 rozpoczęło wzbogacać radioaktywny uran i na które skarżyli się inspektorzy z Międzynarodowej Agencji Atomistyki. Centrum jest ukryte głęboko w górach dla bezpieczeństwa w razie izraelskiego ataku, tak utrzymuje irański rząd. Może zastanawiać, dlaczego ośrodek o takim znaczeniu i tak niebezpieczny w razie zniszczenia, znajduje się zaledwie 30 kilometrów od drugiego najświętszego miasta szyitów? Można się spodziewać, że atak na FFEP wywoła, delikatnie mówiąc, odpowiedź religijną wiernych. Czyli dżihad.
Również niedaleko od Kom znajduje się jedno z dwóch miejsc, z których Irańska Agencja Kosmiczna wystrzeliwuje suborbitalne pociski balistyczne Shahab. Bazują one na północnokoreańskich rakietach Nodong i mogą sięgać celów oddalonych o 2 tysiące kilometrów.
Jeśli spodobał Ci się wpis, polub nas na Facebooku.
| Szlak irański | ||
| Kom | ||
| Szlaku religijny | ||
| Kom |
||
