LT & NT Trzecie co do wielkości miasto w Turcji to Izmir (İzmir). Choć jest to przede wszystkim przemysłowy ośrodek, do którego przybywa stosunkowo niewielu turystów, ma jednak dość długą i ciekawą historię. To także możliwość zobaczenia bardziej lokalnej Turcji oraz świetne miejsce będące bazą wypadową do Efezu, czy Turcji Egejskiej.
Spis treści
Historia Izmiru
Nie są znane dokładne okoliczności powstania miasta. Wiemy, że pierwsi osadnicy mieszkali tu około roku 3000 przed naszą erą, jeśli nie wcześniej. W X wieku przed naszą erą tereny te przejęli Jonowie, prawdopodobnie właśnie wtedy zbudowali miasto. Choć osada została założona przez ludy rdzenne, wpływy starożytnej Grecji miały znaczący wpływ na dalszy rozwój miasta, a Grecy wręcz przejęli je. Nawet dawna nazwa, Smyrna, ma greckie pochodzenie. Według jednej z teorii, pochodzi od starogreckiego słowa określającego mirrę, którą eksportowano z miasta. Inna wersja mówi, że to na cześć jednej z amazonek. Smyrna około 700 roku przed naszą erą była jednym z najważniejszych miast Jonii, które razem stworzyły jońskie Dodekapolis (pod przewodnictwem Miletu). Urodził się tu Homer, stąd Izmir, choć właściwie to Smyrna, bywa nazywana miastem Homera.
Następnie nadszedł okres lidyjski. Król Alyattes II podbił Smyrnę i niestety zrównał miasto z ziemią (gdzieś około roku 575 przed naszą erą). Nie doszczętnie, ale najlepsze lata miało za sobą. Dopiero Aleksander Macedoński przystąpił do odbudowy greckich miast. W przypadku Smyrny na wzgórzu Pagus (lub Pagos), gdzie znajdował się dawny akropol, kazał wznieść fortecę. Z czasem miasto się rozbudowywało, by stać się głównym ośrodkiem handlowym w Azji Mniejszej. Kwitło też w okresie rzymskim i bizantyjskim.
W 178 roku zostało zniszczone przez trzęsienie ziemi, ale cezar Marek Aureliusz kazał je szybko odbudować. Od VII wieku Smyrna zmagała się z najazdami arabskimi, jednak jej losy pozostały związane z Bizancjum aż do XI wieku. Najpierw zdobyli je Turkowie Seldżuccy, później zostało odbite przez Cesarstwo, następnie przejęła je Genua. Później znów należało do Turków, których wyparli stąd Joannici. Ci zostali najechani przez Mongołów Timura, którzy zdobyli miasto i zniszczyli je.
Panowanie tureckie
W 1415 roku, gdy Smyrnę przejęli Turcy Osmańscy i nadali jej nazwę Izmir. Ten okres to także ponowny rozkwit miasta. Sulejman Wspaniały chciał, by stało się ono ważnym portem, więc nadał jej przywileje handlowe, także dla Europejczyków. Miasto było otwarte i wielokulturowe. Mieszkała tu też spora mniejszość grecka i ormiańska. Izmir nazywano miastem Giaurów. W roku 1688 miasto zniszczyło trzęsienie ziemi, a następnie pożar, szybko jednak zostało odbudowane. W 1828 zasłynęło z protestu kobiet przeciw cenie chleba. To jeden z pierwszych kobiecych protestów w historii.
Po I wojnie światowej Turcja została częściowo podzielona i Izmir miał trafić w ręce Grecji. Zajęli oni swój mandat, co spowodowało wojnę grecko-turecką (1919 – 1922). W 1922 roku Atatürk wydał rozkaz zdobycia Izmiru, co się udało. I choć sam nalegał, by nie mordować cywili, wojska zrobiły tu czystkę. Szacuje się, że w rzezi Greków i Ormian zginęło nawet 100 tysięcy osób. Na dodatek wkrótce potem wybuchł pożar, który pochłonął chrześcijańską część miasta. Kolejny traktat pokojowy przyznał miasto Turcji, ale też doprowadził do wymiany mieszkańców. Grecy opuścili Izmir. Natomiast ocaleli mieszkańcy do dziś wspominają Atatürka jako tego, który ich wyzwolił. Kult jest zauważalnie większy niż w innych częściach Turcji.
Izmir (Smyrna) i chrześcijaństwo
Warto dodać, że prężnie rozwijało się tu także wczesne chrześcijaństwo. Do tego stopnia, że w „Apokalipsie” św. Jan wymienia kościół w Smyrnie jako jeden z siedmiu kościołów Azji. Zresztą jak pamiętamy, niedaleko, czyli w Efezie, Jan przebywał z Maryją. Smyrna to też miejsce śmierci męczeńskiej świętego Polikarpa, patrona Turcji. Polikarpa zabito na arenie w ramach lokalnych świąt-igrzysk. W XIX franciszkanie wznieśli kościół pod jego wezwaniem, myśląc, że w miejscu dawnej areny. Obecnie wiemy, że znajdowała się ona gdzieś indziej.
W Izmirze przechowywana jest relikwia Włóczni Przeznaczenia (tej, którą przebito bok Jezusa). Znajduje się ona w klasztorze dominikanów. Prawdopodobnie jest ona kopią grotu włóczni ze skarbca w Wagharszapat.
Izmir obecnie
Dziś to przede wszystkim duże miasto przemysłowe i portowe. To drugi port w kraju po Istambule. Miasto nadal ma swój otwarty charakter, jest bardziej przyjazne mniejszościom, mniej tradycyjne, ale przy tym bardzo tureckie. Przyjemne na krótki odpoczynek, zwłaszcza w trasie. Natomiast nie jest w stanie konkurować zabytkami, więc turystów jest tu stosunkowo niewielu. Ale to także centrum biznesowe z drapaczami chmur. Miasto, które cały czas się rozwija.
Starożytna Smyrna
Najważniejszym i najstarszym zabytkiem jest agora, czyli starożytne miasto Smyrna. To stosunkowo niewielki obszar, na którego obejście spokojnie wystarczy godzina. Znajduje się on dokładnie w centrum miasta, więc wokół niego jest sporo nowszych i wyższych budowli. Trochę przypomina to starożytne fragmenty ruin w Sofii czy Warnie. Najciekawsze są tu łuki, pod którymi można spacerować. Pozostały tu też fragmenty systemu kanalizacyjnego, cystern i to właśnie one są najciekawszą częścią stanowiska. Wcześniej była tu bazylika, dziś zwiedza się jedynie fundamenty. Jest tu trochę tablic informacyjnych i wyeksponowano całkiem sporo różnych elementów konstrukcyjnych.. Odtworzono też niewielki fragment kolumnady i jedną bramę. Całość jest czymś pomiędzy stanowiskiem archeologicznym a otwartym muzeum (tak też jest to nazwane Agora Ören Yeri). Prawdopodobnie w innej części świata byśmy lepiej to odebrali, tu w okolicy są zaś zdecydowanie bardziej interesujące starożytności. Wejście jest biletowane, ale działa Museum Pass.
Izmir: Aksamitna Twierdza
Drugim historycznym miejscem jest zamek Kadifekale, czyli Aksamitna Twierdza, który znajduje się na górze Pagos. Jak pisaliśmy, oryginalny powstał w III wieku przed naszą erą. Jednak dziś to przede wszystkim średniowieczna zabudowa. Znajdują się tu pozostałości cystern z czasów rzymskich i bizantyjskich, poprawiane też przez Turków. Oczywiście jest też meczet. W przeszłości zamek i cała jego okolica była turecka, podczas gdy dolna część miasta, ta portowa, była kosmopolityczna. Dziś to przede wszystkim dobre miejsce widokowe. Można stąd podziwiać panoramę Izmiru, Zatokę Izmirską, ale również wieżowce z innych części miasta. Większość ruin jest otwarta, jedynie przy cysternach znajdują się płoty blokujące dostęp.
Stare miasto i bazar
Oczywiście warto wspomnieć stare miasto, które nie jest dobrze wykorzystane turystycznie. Jest tam parę hoteli i knajpek, ale wąskie, malownicze, brukowane uliczki są zamieszkane i używane oraz poprzecinane szerokimi, nowoczesnymi arteriami. Przechodzą one w część handlową, która rozlewa się z bazaru (Kemeraltı, bo oczywiście jest ich kilka w mieście). To dość spory obszar, niektóre źródła mówią o 5 km2. Czyniłoby go to jednym z największych targów. Jest tu kilka ciekawych meczetów (jak Hisar), jest też Kızlarağası Hanı, czyli zajazd z XVIII stulecia i parę innych, ładnych budynków. O ile klimat starego miasta jest stonowany, o tyle na bazar rozkwita w pełnym blasku. Jednak nie przypomina on tych typowo tureckich, często turystycznych (jak w Istambule czy na riwierze). Za to mieliśmy skojarzenia z Ammanem lub nawet Iranem. Bardzo przyjemne miejsce do spacerowania.
Plac Konak
Stamtąd przechodzi się do jednej z najbardziej znanych atrakcji miasta, placu Konak. Plac jak plac, ale przyciąga ludzi, którzy tu przychodzą odpoczywać, czy karmić gromady gołębi. Można też kupić jedzenie dla nich. Zresztą takie centralne miejsca dobrze znamy z Istambułu. Jego magia właśnie tkwi w ludziach i klimacie, niż architekturze. Na uwagę zasługują dwie budowle.
Pierwsza to Wieża Zegarowa (Saat Kulesi). To dziś wizytówka i symbol miasta, prawdopodobnie najbardziej rozpoznawalny obiekt w całym Izmirze. Wzniesiono go w 1901 roku z okazji 25-lecia wstąpienia na tron sułtana Abdülhamida II. Wieża ma 25 metrów wysokości, zbudowana jest z kamienia i obłożona marmurem, ma cztery zegary. Te zegary podarował cesarz Niemiec, Wilhelm II. Była zdobiona symbolami otomańskimi, ale po proklamowaniu Republiki zmieniono je na półksiężyc i gwiazdy. Projekt stworzył Raymond Charles Péré, francuski architekt pochodzący z Izmiru. Do ozdoby wykorzystał między innymi mozaiki przywiezione z Efezu. Dwukrotnie została zniszczona przez trzęsienie ziemi (w latach 1928 i 1974). Co więcej, podczas protestów w 2016 roku skradziono zegar. Wieża została odrestaurowana trzy lata później. Jej luźna replika została zbudowana w Batumi. Zaś w latach 80. wieża znajdowała się na banknocie 500 lir.
Obok znajduje się meczet Konak. Bardzo niewielki, ale już z zewnątrz bardzo ładny. Powstał w 1748 roku. Wewnątrz może zmieścić się 70 osób. Niestety w czasie pandemii COVID-19 nie można było zajrzeć do środka.
Izmir: Przystań i nadmorski bulwar
Do placu przylega też przystań Konak, skąd odpływa sporo statków. Podobnie jak w Istambule, tak i tutaj transport morski łączy przeciwległe części miasta. To dobre miejsce, by pospacerować nad brzegiem morza lub zorganizować sobie wycieczkę nieturystycznym środkami transportu. Sporo tu też wędkarzy, jak to miało miejsce w Stambule. Zresztą inne fragmenty wybrzeża, bardziej oddalone od centrum mają sporo knajpek i miejsc, gdzie można posiedzieć i pooglądać choćby zachód słońca. Jedną z nich to Konak Pier, w oryginale zaprojektowane przez Gustave’a Eiffla molo, dziś to miejsce, gdzie można spokojnie usiąść przy kawie czy herbacie. Wśród atrakcji warto wymienić też Kültürpark (to nie tylko zielone płuca miasta, ale też przestrzeń targowa), czy muzeum archeologiczne. Jest tu sporo eksponatów nie tylko ze Smyrny.
Ciekawostką jest też działająca winda miejska – Asansor, znajdująca się w dawnej dzielnicy żydowskiej. Można wjechać na wzniesienie. Natomiast jak wspominaliśmy, stanowiska w okolicy są naprawdę godne polecenia, w szczególności osławiony Efez czy Pergamon i ogólnie Turcja Egejska. Izmir jest przyjemny, by poczuć współczesną Turcję, bliską klimatowi Istambułu, acz bez tylu atrakcji i turystów.
Jeśli podobał Ci się wpis, śledź nas na Facebooku.
| Szlak turecki | ||
| Izmir | ||
