LT & NT Trzeba to przyznać, że Sarajewo (chor. Sarajevo, serb. Сарајево) nas oczarowało. Tu wyraźnie widać, jaki to tygiel kultur. Nawet nie chodzi tu o zabytki czy atrakcje, co klimat. Ciekawie łączą się tu wpływy austriackie (formalnie austrowęgierskie), słowiańskie i socjalistyczne (jugosławiańskie), czy bardziej orientalne: muzułmańskie i tureckie. Miasto bardzo doświadczone przez wojnę, fenomenalne, acz niezbyt szczęśliwie ulokowane geograficznie (w sensie politycznym), a co ważniejsze wciąż tętniące życiem. Pomimo burzliwej historii, zwiedzanie Sarajewa było naprawdę przyjemnym doznaniem.
Spis treści
Historia Sarajewa
Malowniczo położone w dolinie między pięcioma szczytami Alp Dynarskich, swoje początki datuje już na epokę neolitu. W XIX wieku odkryto pozostałości osady sprzed około 4500 lat. Na terenie dzisiejszej dzielnicy Ilidża znajdowała się natomiast rzymska kolonia, zaś w średniowieczu na tym obszarze istniała osada Vrhbosna. Nowożytne Sarajewo zostało założone w 1462 roku przez osmańskiego władcę Bośni, w kolejnych latach Sarajewo było stolicą administracyjną Bośni osmańskiej. Po spaleniu miasta przez wojska austriackie w 1697 roku, stolicę przeniesiono do Travnika. Dziś Sarajewo to właśnie taka osmańsko-austriacka z akcentami Żydów sefardyjskich (aszkenazyjskich w mniejszym stopniu) mieszanka architektury, zwyczajów, i kuchni. Jest i kawa po bośniacku, są i sarejewskie burki (bułki z serem) i mnóstwo pięknych zapachów.
Sarajewo: Zabytki i Stare Miasto
Baščaršija (Bascarsija) jest sercem Starego Miasta Sarajewa. Jest to bazar na planie okręgu, otoczony kamiennymi kramami, których jedyną funkcją był handel – nie ma w nich domostw, a na noc targ pustoszeje. Bazar Baščaršija pierwotnie zajmował obszar dwukrotnie większy niż obecnie. Dziś jest jedną z głównych atrakcji turystycznych Sarajewa, tętniącym życiem placem, pełnym stoisk z pamiątkami i gastronomią. Szczególnie dużo miejsca zajmuje tutaj kawa i charakterystyczne dżezwy – tygielki do kawy z uchylaną pokrywką oraz zastawa stołowa, przede wszystkim tace, wykonane z metalu z bogatą ornamentyką. Rano można się tutaj spokojnie przechadzać, później jest to naprawdę tłoczne i gwarne miejsce.
Na Baščaršija znajduje się wieżyczka-grzybek, jest to studzienka kanalizacyjna z funkcją kraników do wody pitnej, tak zwany sebilj. W Sarajewie jest jedna z najstarszych instalacji wodociągowych w Europie, sam sebilj został ufundowany w 1753 roku. Widać tu wyraźne wpływy tureckie. Są one zdecydowanie bardziej odczuwalne niż w Skopje czy Tiranie, wciąż jeszcze nie jest to taki typowy bazar jak w Bursie czy Stambule, acz blisko mu już do niego.
Meczety i kościoły w Sarajewie
W bezpośrednim sąsiedztwie bazaru lub tylko troszkę dalej znajdują się inne ważne obiekty, takie jak meczet Gazi Husrev-bega z połowy XVI wieku, Medresa Seldžukija z podobnego okresu i dla odmiany Katedra Serca Jezusowego z końca XIX wieku, niewiele nowsza synagoga i Sobór Narodzenia Najświętszej Maryi Panny – jedna z największych cerkwi na Bałkanach. Wrażenie robi znajdujący się nad rzeką ratusz miejski (Vijecnica) w stylu neomauretańskim. Ciekawostką są XV/XVI-wieczne pozostałości domów kupieckich w rodzaju karawanserajów.
Dzielnica Łacińska i most
Symbolem wielokulturowego miasta może być Most Łaciński nad rzeką Milijacką. Został on ufundowany przez osmańskiego kupca w 1798 roku na miejsce mostu zniszczonego na początku XVIII stulecia. Nazwa pochodzi od dzielnicy Latinluk (Dzielnica Łacińska) – była to dzielnica zamieszkiwana przez chrześcijańskich Chorwatów. Most połączył ich w wygodnym miejscu z resztą osmańskiego miasta.
Zamach w Sarajewie
Mówiąc o Sarajewie nie można nie wspomnieć historii słynnego zamachu. W dniu 28 czerwca 1914 roku o 10:50 serbski nacjonalista z ruchu Młodej Bośni, Gavrilo Princip, dokonał zamachu na arcyksięcia Franciszka Ferdynanda Habsburg i jego małżonkę. Uważa się to za bezpośrednią przyczynę wybuchu I wojny światowej (w tamtych czasach znanej jako Wielka Wojna). Śmiertelne w skutkach strzały padły na północnym krańcu Mostu Łacińskiego. Po wielkiej wojnie most przyjął nazwę Mostu Principa, a do nazwy historycznej powrócono dopiero po wojnie domowej z lat 90. XX wieku. Sam przebieg zamachu jest miejscami dość zabawny, a miejscami przerażający i dyletancki. Zamachowców było kilku, podobnie jak prób zabicia księcia. Ostatecznie się udało.
W każdym razie czasem można spotkać się z nawiązaniami tak do zamachu, jak i I wojny światowej. Jest nawet hostel Franciszek Ferdynand. W samym zamachu zginęły 2 osoby, arcyksiążę i jego małżonka. W wojnie, która nastała potem śmierć poniosło ponad 8 milionów ludzi i prawie drugie tyle zaginęło.
Oblężenie Sarajewa
Jednym z najbardziej tragicznych wydarzeń wojny domowej z lat 1992 – 1995 było oblężenie Sarajewa przez siły Republiki Serbskiej i Armii Jugosłowiańskiej, a zakończone na mocy układu z Dayton dopiero w 1996 roku, po czterech latach krwawych starć, ostrzeliwania i bombardowania miasta. To najdłuższe oblężenie w Europie po II wojnie światowej. Jego przyczyną było referendum z marca 1992 roku, podczas którego większość opowiedziała się za proklamowaniem Republiki Bośni i Hercegowiny, co było niezgodne z konstytucją Jugosławii. Ponadto około jedną trzecią mieszkańców Bośni stanowili Serbowie, dziś zamieszkujący Republikę Serbską – jedną z dwóch części obecnej Bośni i Hercegowiny.
Zniszczeniu uległo wiele zabytkowych obiektów Sarajewa, a największą stratą był pożar w Bibliotece Narodowej, w której przechowywano około 10 tysięcy bezcennych orientalnych rękopisów. Pamiątkowa tablica na budynku Biblioteki wspomina to wydarzenia i nie przemilcza faktu, że zniszczenia dokonali Serbowie. Największe spustoszenia dokonały się w strukturze społecznej. Szacuje się, że podczas oblężenia zginęło około 10 tysięcy osób. Liczba mieszkańców na skutek śmierci, ucieczek i przesiedleń spadła o ponad jedną trzecią. Po wojnie wzrosła liczba samobójstw, aborcji, zaś o połowę spadła liczba urodzeń. Trudno się dziwić: bezpośredni strzał snajperski dotknął 40% dzieci, połowa ludności miasta widziała zabitych ludzi, a prawie 40% była świadkiem śmierci bliskiej osoby. Mało czyj dom nie był ostrzeliwany.
Ze względu na wielką liczbę zabitych, na przedmieściach i w samym centrum Sarajewa podczas oblężenia powstawały prowizoryczne cmentarze, w tym na terenie kompleksu zimowych igrzysk olimpijskich z 1984 roku. Szczególnie przykre wrażenie robi miejski park pełen dziecięcych grobów. Znajdują się tutaj także pamiątkowe tablice i rzeźby, między innymi rodzica wołającego za swoim dzieckiem. Swoją drogą nawet dziś można tu spotkać listy gończe za serbskimi zbrodniarzami.
Sarajewo oraz Bośnia i Hercegowina
Tu warto przypomnieć, że Bośnia i Hercegowina to państwo federacyjne. Nazwę to państwo wzięło od dwóch krain geograficznych, których granicę trudno dokładnie określić. Bośnia to większość obszaru (jakieś 80%) obecnego państwa w obszarze Alp Dynarskich i za stolicę regionu (i całego państwa) uważa się Sarajewo. Nazwa obszaru pochodzi prawdopodobnie od przepływającej przezeń rzeki. Hercegowina to kraina geograficzna na południu kraju i niewielki skrawek morza, a nazwa krainy pochodzi od określenia średniowiecznego władcy Stjepana Vukčić Kosača. Nadał on sobie przydomek „Herzog” (niem. Książę), a więc jego włości w tutejszym języku to Herzogovina, dołowienie „kraina/kraj księcia”.
W skład federacji wchodzi Federacja Bośni i Hercegowiny jako jedno państwo i Republika Serbska jako drugie i Dystrykt Brczko jako trzecie. Co do Republiki Serbskiej – ten kraj został wyodrębniony na mocy porozumienia z Dayton w 1995 roku i w 90% jest zamieszkany przez bośniackich Serbów. Stolicą formalnie jest Sarajewo Wschodnie (czyli po prostu dzielnica Sarajewa), zaś nieformalną – Banja Luka. Uwaga, Republika Serbska jest częścią BiH. Republika Serbii (lub Serbia) ze stolicą w Belgradzie powstała w 2006 roku po rozpadzie Serbii i Czarnogóry, to osobne, niezależne państwo. Istnieją ruchy polityczne dążące do połączenia bośniackiej Republiki Serbskiej z Serbią, co wydaje się dość naturalne, ale mocno skomplikuje znów sytuację na Bałkanach, zwłaszcza biorąc pod uwagę nieregularny obszar zamieszkiwany przez bośniackich Serbów. Dodatkowo warto pamiętać, że Bośniacy są w dużej mierze muzułmanami, Serbowie są prawosławni, a Chorwaci to katolicy. Znajdująca się w samym centrum Bałkanów Bośnia zdecydowanie najbardziej ucierpiała na wskutek walk, prób zajmowania ziem czy czystek etnicznych podczas rozpadu Jugosławii.
Sarajewo w filmie
Wojny wywarły także wpływ na popkulturę. Tam czasem można zobaczyć Sarajewo, głównie w filmach o wojnie jak „Niewygodna prawda”, „W pogoni za zbrodniarzem”, „Aleja snajperów” czy „Kraina miodu i krwi” Angeliny Jolie. Kręcił tu także filmy Emir Kustorica (np. „Czas cyganów”, czy „Ojciec w podróży służbowej”).
Zwiedzanie Sarajewa i ciekawostki
Warto wspomnieć, że sieć tramwajowa stolicy to jedyna sieć tramwajowa Bośni. Pierwsza linia powstała pod konie XIX wieku, nawet nadal jeździ jeden zabytkowy tramwaj. Są też pozostałości bardziej socrealistyczne, włącznie z wioską olimpijską, dziś opuszczoną i trochę straszącą. Odbywały się tu zimowe igrzyska w 1984.
Tętniące życiem historyczne centrum pozwala zapomnieć, że zaledwie 25 lat temu szalała tutaj wojna i okrucieństwa na skalę nie widzianą od czasu zakończenia II wojny światowej. To miasto oczarowuje, ukazuje czym może być bałkański kocioł, aż żal że tak mało czasu tutaj mieliśmy.
Jeśli spodobał Ci się wpis, polub nas na Facebooku.
| Szlak bośniacki | ||
| Sarajewo | ||
